پوزش!

شماره دوم مجله پالس منتشر شد!اگر مایل به در یافت نسخه pdf این شماره هستید در قسمت نظرات ادرس ست الکترونی خود را وارد نمایید

راستی:از اپ دیت نبودن اصلا ایراد نگیرید (!)که با این اوضاع و شلوغی فعلا وقت برای رسیدن به این گونه امور اصلا نیست.

محدودیت سرعت اینترنت، اشتباه است

اینترنت- عمید نمازی خواه: در بسیاری از طرح‌های  عظیم علمی دنیا نام یک ایرانی به چشم می‌خورد.پروفسور کاوه راد هم یکی از این بزرگان است. اختراع محسن کاوه راد باعث تحولی در  رشد تکنولوژی خواهد شد. او توانسته سامانه‌ای را طراحی کند که سرعت انتقال داده (اینترنت) از طریق سیم‌های مسی به 100 گیگابیت بر ثانیه برسد. البته او در جایی قدم می‌زند که شاید نسل‌های آینده قدر زحماتشان را بیشتر از ما بدانند. افزایش سرعت اینترنت و انتقال داده در رأس طرح‌های تحقیقاتی بسیاری از تشکل‌های علمی است که این مهم به دست این استاد ایرانی به کمال رسیده است. لازم به توضیح نیست که جای استفاده‌ای برای ما در ایران از این سامانه‌ها نیست چرا که سرعت اینترنت در ایران محدود است. پرفسور کاوه راد نظر جالبی در باره این محدودیت دارد. او به کل با محدودیت مخالف است و می‌گوید   از هر تکنولوژی می‌توان استفاده درست یا نادرست کرد و اگر به خاطر عده‌ای سوء استفاده گر راه رشد را برای استعدادها ببندیم، خطای بزرگی مرتکب شده‌ایم. کاوه راد معتقد است درصورت محدود کردن سرعت اینترنت، سرعت پیشرفت تکنولوژی‌های دیگر را هم به همان نسبت کم می‌کنیم. گفت‌وگوی همشهری  را  با پرفسور محسن کاوه راد، محقق و استاد دانشگاه پنسیلوانیا  می‌خوانید. از اختراعتان و طرحی که برای انتقال داده‌ها با سرعت 100 گیگابیت در ثانیه از طریق سیم‌های مسی داشتید، شروع کنیم. ظاهرا به این سرعت تا 70 متر فاصله توانسته‌اید برسید، ولی مثل اینکه هدف شما 100 متر است. یک کمپانی فرانسوی به نام نیکسن هست که هم کابل مسی می‌سازد و هم فیبر نوری. دو تا از مراکز تحقیقاتی این کمپانی در آمریکاست و یکی از آن‌ها هم در دانشگاه ما در پنسیلوانیا قرار دارد که روی کابل مسی و شبکه‌های اطلاعاتی کار می‌کنند. حدود 4 سال پیش بود که ما با آن‌ها مشترکاً طرحی را شروع کردیم تا ببینیم که تا چه سرعتی می‌شود از طریق سیم‌های مسی اطلاعات (data) فرستاد. در سال 2003 بود که سامانه‌ای را طراحی کردیم که توانایی انتقال داده را با سرعت 10 گیگابیت داشت. این سامانه را هم اکنون کمپانی‌های آمریکایی هم ساخته‌اند و در حال عرضه به بازار هستند. این سامانه به نام شما ثبت شده است؟ خیر. ببینید وقتی چنین مسائل و نوآوری‌هایی ایجاد می‌شود IEEE آن را به نام کسی ثبت نمی‌کند بلکه طبق آن، استاندارهای جدیدی را تعریف می‌کند. کیفیت سیم‌های مسی هم حتما در کیفیت انتقال مهم است. این‌طور نیست؟ طبیعتا. خب وقتی که کابل‌های بهتری به بازار می‌آید، ما هم می‌توانیم سرعت انتقال را بالا ببریم. 4 سال پیش ما تحقیقاتمان را روی کابل‌های خاصی به نام cat-6 انجام دادیم که توانستیم به سرعت 10 گیگابیت در ثانیه برسیم. به تازگی کابل cat-7 ساخته شده که به نسبت ضخیم‌تر از نمونه‌های قبلی خود است و پوشش بهتری دارد و در کل می‌توان گفت که 15 درصد بازدهی بهتری از cat-6 دارد. ما تحقیقاتمان را با هدف سرعت 100 گیگابیت بر ثانیه در فاصله 100 متر ادامه دادیم. فعلاً تا 70 متر رسیده‌ایم و هنوز تحقیقات ما ادامه دارد و امیدواریم که سرعت را در فاصله 100 متر هم پیاده کنیم. شما در طراحی کابل‌ها دخیل هستید؟ خیر. ما به شرکتی که کابل‌ها را می‌سازد می‌گوییم که اگر از 70 متر می‌خواهیم به 100 متر برسیم کابل را کمی باید بهبود دهیم و مهندسانی که در بخش ساخت و طراحی کابل‌ها دخیل هستند کار می‌کنند و در واقع با همکاری گروهی این ایده محقق می‌شود. من دو تا دانشجو دارم که در این طرح با من کار می‌کنند که یکی از آن‌ها آقای علی انتشاری است که از دانشجویان دانشگاه شریف بوده و دیگری یک دانشجوی بنگلادشی است. اساس طراحی برای بالا بردن سرعت در کابل‌های مسی چیست؟ آیا برای این کار باید ساختار مولکولی کابل را عوض کرد؟ سامانه کابل را خود کمپانی نیکسون اجرا می‌کند. یعنی اینکه یک مقدار آن را ضخیم‌تر می‌کنند و پوشش بهتری به کار می‌برند.  چون در هر کدام از این کابل‌های اینترنت 4 سیم به هم پیچیده (twisted) وجود دارد و اگر این‌ها درست عایق بندی و پوشش بندی نشوند در انتقال داده‌ها دچار تداخل می‌شوند و این مسئله باعث کم شدن سرعت انتقال می‌شود. در واقع در این قسمت تنها روی طراحی و عایق‌بندی سیم کار می‌شود. همین طور است. این قسمت کار را آن‌ها انجام می‌دهند و قسمت اصلی کار را که مربوط به فرستنده و گیرنده است را ما انجام می‌دهیم که با سیگنال پراسسینگ (signal processing) با سرعت بالاتر تکنیک‌های کدینگ (coding) و حذف کردن تداخل و نویز و... می‌توانیم سرعت را بالاتر و تعداد خطاهای داده‌ها را کم کنیم. در واقع همزمان با ازدیاد سرعت، بازده انتقال را هم افزایش می‌دهیم. به تازگی سامانه انتقال داده سمت سامانه‌های بی‌سیم سوق پیدا کرده، درصورتی که تلاش شما در سرعت بیشتر سامانه‌های انتقال داده به وسیله سیم است. ببینید سامانه‌های بی‌سیم (wireless) جای خود را دارند ولی هیچ گاه نمی‌توانند جای سیم را بگیرند. یعنی این سرعت‌هایی که ما صحبت شان را می‌کنیم با سامانه‌های بی‌سیم و فرکانس‌های رادیویی امکانپذیر نیست. در واقع سامانه‌های بی‌سیم استفاده‌های ویژه‌ای دارند مانند لپ تاپ‌ها که قابل حمل هستند و هر جایی که هستید می‌توانید از این سامانه استفاده کنید، ولی این مسئله برای سرعت‌های پایین است. درصورتی که بحث سرعت‌های 100 گیگا بیت بر ثانیه برای مراکز داده‌ها (data center) است و حتی در سال‌های اخیر برای شبکه‌های خانگی (home networking) از همین سیم‌های ایترنت (ethernet) استفاده می‌کنند. در خانه‌های جدیدی که در آمریکا ساخته می‌شود از این نوع کابل‌ها به جای کابل‌های قدیمی استفاده می‌شود. البته سامانه‌های بی‌سیم هم با سرعت‌های پایین‌تر وجود دارد ولی جوابگوی مسائلی در آینده مانند سامانه‌های (HDTV (high definition television که در حال رواج است، نیست و باید از کابل‌های پرسرعت استفاده کنند. یعنی سیم مسی شما بی‌رقیب است؟  سیم مسی تنها رقیبش فیبر نوری است. ولی از طرف دیگر فیبرنوری تک موج بسیار گران است و به همین خاطر برای مصارف خانگی توجیه اقتصادی ندارد. به‌دلیل اینکه شما یک منبع نوری لیزری لازم دارید که در اینجا حداقل 3هزار دلار قیمت دارد. البته در آمریکا شرکت‌های مخابراتی فیبر نوری را تا جلوی منازل کشیده‌اند و برای بالاتر بردن سرعت در داخل خانه هم می‌شود از سیم‌های مسی استفاده کرد. دلیل فنی دیگری هم در استفاده از سیم‌های مسی وجود دارد. ما قانونی به نام قانون مورس داریم که برای سرعت انتقال داده در فیبر نوری هم محدودیت تعریف می‌کند. به هیمن خاطر بهتر است که در سیم مسی برای انتقال داده از الکترون‌ها استفاده کنیم تا اینکه در فیبرهای نوری از الکترون‌ها استفاده کنیم. شما تاکنون تا 70 متر را توانسته‌اید با سرعت 100 گیگابیت پشتیبانی کنید، ولی گفتید که هدف 100 متر است. چرا از 100 متر بیشتر در دستور کار شما قرار ندارد؟ با سیم مسی بیشتر از 100 متر امکان پذیر نیست. یک قانونی به نام قانون شنون وجود دارد که بیشینه هر سرعتی را که در هر کانال مخابراتی می‌توان فرستاد تعیین می‌کند. قانون شنون در کابل‌های مسی نشان می‌دهد که در حدود 100 متر می‌توان به این سرعت رسید و اگر بیشتر از 100 متر بخواهیم پیش رویم باید سرعت را کم کنیم. در غیراین صورت اطلاعات با خطای زیاد به گیرنده می‌رسد و درصورت فاصله‌های طولانی اصلاً اطلاعات بی‌فایده می‌شود. یعنی کاملاً از بین می‌رود؟ نه کاملاً، ولی نمی‌توان آن‌ها را بازیابی کرد. به همین دلیل هم IEEE متراژ سیم‌های مسی برای انتقال داده را کاملاً استاندارد و عدد 100 متر را انتخاب کرده است. البته با تکرار کردن اطلاعات می‌شود به فواصل بیشتری دست یافت ولی بعد از 100 متر دوباره یک فرستنده- گیرنده احتیاج داریم که ما به آن می‌گوییم تکرارکننده (repeater) و اگر قیمت تکرارکننده‌ها هم کمتر از قیمت‌های کنونی شود، می‌توانیم فواصل بیشتری را طی کنیم. چه زمانی این سامانه به عرضه عمومی می‌رسد؟ الان کابل هایش موجود است، ولی سامانه آن را باید طراحی کنیم که احتمالا تا 2 یا 3 سال آینده به بازار عرضه می‌شود. نوآوری‌های شما در قسمتی از زندگی بشری است که دقیقاً منطبق با مباحثی چون موج چهارم و فناوری‌های اطلاعاتی است. در مورد وضعیت فناوری اطلاعات در ایران چقدر مطلع هستید؟ من از طریق یکی از دانشجویانم با کسانی که در ایران وبلاگ می‌نویسند آشنا شدم و هر روز چندتا از نوشته‌های آن‌ها را می‌خوانم. جالب اینکه عده‌ای از وبلاگ نویسان هم در مورد موضوعات فناوری‌های اطلاعاتی می‌نویسند. به‌نظر من تعداد این افراد در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر در حال توسعه،  رقم قابل توجه و بالایی است و جالب‌تر از آن سرعت روزآمد شدن ایرانیان در زمینه‌های کامپیوتری است. من تقریباً سالی یک بار به ایران می‌آیم و می‌بینم که دقیقاً تمامی نرم افزارها به روز است و حتی دفعه آخر وقتی برگشتم آمریکا تمامی این مسائل را برای مهندسان فناوری اطلاعات دانشگاه پنسیلوانیا گفتم که باور نمی‌کردند و وقتی قیمت محصولات را گفتم که دیگر داشتند شاخ در می‌آوردند. یکی از مسائل بسیار جالب دیگر برای من مراکز فروش قطعات کامپیوتری در تهران بود. می‌دیدم که جوانان و نوجوانان همه مطلع بودند و می‌رفتند خودشان هر قطعه‌ای را که لازم داشتند سفارش می‌دادند و با اسمبل کردن آن‌ها یک کامپیوتر کامل می‌ساختند. دقیقاً مثل رستوران‌های ژاپنی که هر چی می‌خواهید سفارش می‌دهید و آشپز می‌آید همانجا در جلوی میزتان آن را درست می‌کند و این نشان دهنده آگاهی بسیار بالای جوانان ایرانی در امور کامپیوتر است. بله اطلاعات نسل جوان ما بسیار بالا است، ولی در مورد اینترنت یکسری مشکلات وجود دارد مانند محدودیت سرعت اینترنت در ایران به 128 کیلوبیت در ثانیه.... این مسئله جای تأسف است. یعنی محدودیت سرعت عمداً ایجاد شده است؟ بله. حتی به تصویب نهادهای قانونی هم رسید و با این حساب دسترسی به فایل‌های صوتی و تصویری تقریباً غیرممکن است. شما که روی طرح‌های 100 گیگابیتی کار می‌کنید نظرتان در مورد محدودیت سرعت  اینترنت چیست؟ بنده کلاً با محدودیت مخالفم. ببینید من هم مانند شما مسلمان هستم و معتقدم که اسلام هم با محدودیت بی‌منطق مخالف است. همگی واقف هستیم که خداوند این قدرت را داشت که به شیطان اجازه فعالیت ندهد، ولی داد. به ما هم قدرت انتخاب را داد. کتاب هم برایمان فرستاد، راه و چاه را هم به ما نشان داد که خودمان انتخاب کنیم و اصلاً یکی از وجوه تمایز انسان و حیوان قدرت انتخاب است. در واقع خدا این لطف را به ما عطا کرد که خودمان انتخاب کنیم نه این که به ما مسائل را دیکته و اجبار کند. از طرف دیگر در هر تکنولوژی فواید و نواقصی وجود دارد مانند وسائلی که فایل‌های تصویری را نشان می‌دهند. شما هم می‌توانید چیزهای بد با آن ببینید و هم خوب. در واقع از هر تکنولوژی می‌توان هم استفاده سوء داشت و هم صحیح. ممکن است تعدادی سوء استفاده گر هم در این میان باشند. اگر قرار باشد که به خاطر سوءاستفاده‌کنندگان جلوی تکنولوژی را بگیریم ظلم بزرگی به نسل‌های کنونی و آیندگان می‌کنیم، زیرا آن تعدادی که استفاده صحیح از تکنولوژی دارند در حال رشد و نوآوری هستند و درصورت محدودیت جلوی آن استعدادها را گرفتیم و این مسئله جنایت بزرگتری نسبت به محدودیت سوءاستفاده‌کنندگان است. کسی که بخواهد راه کج برود راهش را پیدا می‌کند و نمی‌توان با این محدودیت‌ها جلویش را گرفت. مردم باید آموزش صحیح ببینند، نه این‌که فقط محدودیت برایشان ایجاد کرد. آمارها می‌گویند در ایران بیشتر از 90 درصد افراد  از سامانه شماره گیری (Dial up) استفاده می‌کنند که در برخی موارد سرعتشان به 10 کیلوبیت هم نمی‌رسد؟ در آمریکا هم همین طور است. بیشترین تعداد با شماره‌گیری به اینترنت متصل می‌شوند ولی سرعت ارتباط در بدترین شرایط حدود 2 مگابیت بر ثانیه است. فکر می‌کنید محدودیت سرعت چه ضرری به تکنولوژی‌های آینده ایران بزند؟ به‌نظر من سرعت پیشرفت را با همان نسبت داریم کم می‌کنیم. یعنی اگر در آمریکا من در خانه‌ام اطلاعات را با سرعت 100 گیگابیت بر ثانیه می‌گیرم و شما با 100 کیلوبیت، پس با ضریب 1000 من از شما پیشی می‌گیرم. اختراع شما چه قدر انسان‌ها را به تحقق یک شهر الکترونیک نزدیک می‌کند؟ رسانه‌های مختلف دنیا مقالات بسیاری در مورد این نوآوری نوشته‌اند که برخی از آن‌ها بسیار جالب است و می‌بینیم که یک تحولی را در صنعت کامپیوتر به راه انداخته است. من در برخی مقالات خواندم  افرادی که طراحی سخت افزار کامپیوتر می‌کنند نوشته بودند که اگر این کابل‌ها ارائه شود ما می‌توانیم در بوردهای اصلی کامپیوتر اصلاحات جالبی انجام دهیم. یعنی در سامانه‌های داخلی یا همان سخت افزار از این کابل‌ها استفاده شود؟ دقیقاً. اگر این سرعت عملی شود و در دسترس عموم قرار بگیرد حتی شاید بتوان‌ای تی تک (IT tech) کامپیوتر را دوباره تعریف کرد. در کل این نوآوری موج جالبی را ایجاد کرده است. مثلاً در خبرگزاری یونایتد پرس بحث بر سر واقعیت مجازی (virtual reality) رفته بود یا فرستادن تصاویر سه بعدی که هم اکنون و با این سرعت‌های پایین، غیرممکن است. می توانید میزان تسهیلات اینترنتی ایران با آمریکا را مقایسه کنید؟ به صورت دقیق خیر. زیرا مدت زمانی که در ایران بودم تنها‌ای میل‌ام را چک می‌کردم و سرعت بسیار پایینی داشت ولی باز هم برایم جالب بود که در هر محله‌ای چند کافی نت وجود داشت. از ایران گفتید حالا اگر بخواهید از تسهیلات اینترنتی در آمریکا انتقاد کنید، چه می‌گویید؟ یکی از مهم‌ترین انتقادها می‌تواند این باشد که به نسبت ثروتی که در آمریکا موجود است، سرمایه‌گذاری در مورد سرعت انتقال داده تاکنون مکفی نبوده است و حتی احتمال دارد که تا چند سال آینده به یک ترافیک اینترنتی وحشتناکی برسیم. دلیل مشخصی هم دارد. بسیاری از شرکت‌های مخابراتی تسهیلات جدید را به یکسری نقاط نبرده‌اند و خانه‌های قدیمی ساخت، هنوز از کابل‌ها و سامانه‌های قدیمی استفاده می‌کنند. البته کمپانی‌های تلویزیونی در اینجا سامانه‌های جدید را به تمامی خانه‌ها برده‌اند که می‌تواند سرعت‌های بسیار بالایی را برای اتصال استفاده کنند. ولی به نسبت پولی که در طرح‌های دیگر خرج می‌شود کمپانی‌های مخابراتی کمتر در این زمینه تاکنون سرمایه‌گذاری کرده‌اند. دلیل دیگرش هم این بود که در آمریکا تقریباً تا 15 سال پیش تمامی مخابرات دست یک شرکت خصوصی به نام AT&T بود و رقابتی در میان نبود. لی بعد از اینکه چند شرکت دیگر هم وارد شدند رقابت ایجاد شد و یک مقدار با سامانه‌های وایرلس و غیره این شکاف را پوشاندند و حتی به تازگی از سیم‌های انتقال برق برای انتقال داده استفاده می‌کنند. در یکی از ایالت‌ها از طریق سیم برق، اینترنت را به منازل تحویل می‌دهند و سرعت بسیار خوبی هم دارد. اتفاقاً روی این طرح هم ما چند سال پیش کار کردیم و نشان دادیم که ظرفیت کافی روی سیم‌های برق هوایی وجود دارد. البته یک مقدار باید روی طرح کار شود زیرا آنجا که ترانسفورماتورها وجود دارند باعث مشکل می‌شوند و باید از تکرارکننده داده استفاده کنیم. این سامانه چه مزیتی دارد؟ اول اینکه برق در همه جای آمریکا در دسترس است و هزینه سیم کشی مجدد ندارد و دوم اینکه می‌تواند سرعت بسیار خوبی داشته باشد. گفتید که برای انتقال داده در فیبر نوری از فوتون‌ها استفاده می‌شود و در کابل‌های مسی از الکترون. آیا انتقال برق و داده تداخلی در سیم‌های مسی ایجاد نمی‌کند؟ سیم‌های برقی هوایی برای اینکه وزن زیادی نداشته باشند از آلومینیوم استفاده می‌شود و سرعت انتقال در آلومینیوم هم از مس کمتر نیست. ولی مشکل این است که سیم‌ها پوشش ندارند و ممکن است برای انتقال داده مشکل ساز شود. گیرنده‌ها چگونه گسیل‌های الکترونی برق و داده را از یکدیگر تشخیص می‌دهند؟ پهنای باند سیم‌های برق بسیار زیاد است تا حدود 300-200 مگا هرتز. جریان برق در فرکانس‌های بسیار پایین حدود 50 یا 60 هرتز رد و بدل می‌شود و بقیه  پهنای باند آزاد است که می‌توانیم برای فرستادن دیتا از آن استفاده کنیم و به همین دلیل هیچ تداخلی با یکدیگر نخواهند داشت. چرا تاکنون از این شیوه به صورت کلی استفاده نمی‌شود؟ به خاطر اینکه در پهنای 20 تا 100 مگاهرتز برای سامانه‌های نظامی استفاده می‌شود (همان HF) و اگر استفاده همگانی از آن باند شود احتمال تداخل بسیار زیاد است. ولی به تدریج این کار را انجام می‌دهند. اگر نکته خاصی مانده است خوشحال می‌شویم بشنویم. به جز عرض ارادت و آرزوی سلامت  برای همه هموطنان عرضی نیست. همشهری۲۲/۹

برای سومین بار در یک ماه اخیر، مجلس از نصاب افتاد

قانونگذاری- جلسه علنی مجلس در لحظاتی که نمایندگان ایرادات شورای نگهبان به لایحه اجرایی سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی را مورد بررسی قرار می‌دادند، چندین بار از حد نصاب افتاد و تابلوهای نمایشگر تعداد نمایندگان را از 190 تا 193 نشان داد. به گزارش همشهری گویا ترفند اعلام اسامی نمایندگان غایب و بی‌نظم از تریبون مجلس و حتی انتشار نام آن‌ها از رسانه‌ها چندان کارساز نبوده که مجلس روز چهارشنبه 21 آذر نیز با 20 غایب و تردد متوالی نمایندگان به بیرون از صحن علنی از حد نصاب خارج شد. محمدرضا باهنر که به علت بیماری غلامعلی حداد عادل ریاست مجلس را به عهده داشت،  با انتقاد از بی‌نظمی نمایندگان در رفت و آمد به صحن علنی مجلس اعلام کرد: بی‌نظمی و حضور کم نمایندگان در جلسات علنی مجلس در بیرون از مجلس مورد انتقاد است. این موضوع در ادامه به حدی حاد شده بود که به هنگام بررسی سؤال مجید ناصری نژاد نماینده شادگان از وزیر جهاد کشاورزی، باهنر با تذکرات مستقیم خود به نمایندگانی که قصد خروج از صحن را داشتند درخواست کرد تا جلسه علنی را ترک نکنند اما در پی بی‌اعتنایی نمایندگان به تذکرات نایب رئیس مجلس، وی تاکید کرد نمایندگانی که می‌خواهند جلسه را ترک کنند باید حتماً از یکی از اعضای هیأت رئیسه مجلس مجوز دریافت کنند. نایب رئیس مجلس افزود: نمایندگانی که مجوزی از حسین سبحانی نیا،  عضو هیأت رئیسه مجلس دریافت نکرده اند، حق خروج از جلسه علنی را ندارند و هر کس بدون اجازه جلسه را ترک کند مجبوریم نام وی را از طریق رسانه‌ها اعلام کنیم. جلسه علنی مجلس پیش از این نیز 2بار از حد نصاب افتاد که هیأت رئیسه به رسانه‌ای‌کردن اسامی غایبان اکتفا کرد. همشهری۲۲/۹

واردات کود شیمیایی فاسد!

میم رسا- رییس هیات‌مدیره انجمن کودهای شیمیایی گفته است: «کلیه کودهای وارداتی به کشور از سال 85 تاکنون فاسد و غیراستاندارد بوده است!» صیاد فرهادی همچنین به تعطیلی کامل 300کارخانه تولید کود ماکرو در کشور اشاره کرده و از بیکاری 15هزار کارگر این کارخانه‌ها خبر داده است. چندی پیش در همین ستون از افزایش 7برابری قیمت هر کیسه کود شیمیایی در سال‌جاری خبر دادیم. به دیگر سخن، کشاورزان کشور 7برابر بیشتر از سال گذشته پول داده‌اند تا کود فاسد را در اراضی خود «کاشت» کنند و لابد محصول فاسد نیز «برداشت» خواهند کرد. این هم نشانه‌ای دیگر از خدمات‌رسانی واحدهای استاندارد. چند ماه پیش هم خبر آمد که گل رز مبتلا به سرطان گیاهی وارد کشور شده و به گلخانه‌ها سرایت کرده است. ما را به بی‌خیالی خود این گمان نبود! دنیای اقتصاد۱۸/۹

افزایش دوبرابری رشد طلاق نسبت به رشد ازدواج

آمارهای تعداد ازدواج ها و طلاق های ثبت شده برحسب شهری و روستایی استان تهران طی مدت 7 ماهه اول سال جاری نشان داد در این مدت 70 هزار و 630 ازدواج در حوزه شهری و 4 هزار و 409 ازدواج در حوزه روستایی ثبت شد. این در حالی است که طی همین مدت از مجموع 15 هزار و 750 طلاق استان تهران تنها 774 طلاق در حوزه روستایی ثبت شده و بیشترین آمار با رقم 14 هزار و 976 طلاق مربوط به حوزه شهری بوده است. به گزارش ایسنا آمارهای ازدواج و طلاق ثبت شده در شهرها و روستاهای استان تهران نشان می دهد در رباط کریم طلاق از 198 فقره در مدت یادشده سال قبل به 423 طلاق در مدت مشابه سال جاری رسیده و رشد نگران کننده 2/119 درصدی افزایش طلاق را شاهد بوده است. همچنین در شهریار نیز رقم طلاق از 217 فقره در مدت 7 ماه سال 85 به 427 فقره طلاق در سال جاری رسیده و رشد 4/101 درصدی وقوع طلاق را نشان می دهد. بر اساس این آمارها، رقم ازدواج در تهران از 39هزار و 27 فقره در فروردین تا پایان مهرماه سال گذشته به 40 هزار و 91 فقره در مدت مشابه سال جاری افزایش یافته و 7/2 درصد رشد را ثبت کرده است اما آمارهای طلاق در پایتخت حکایت از افزایش حدود دو برابری طلاق نسبت به ازدواج دارد؛ چرا که رقم 8 هزار و 865 طلاق در هفت ماهه 85 به 9 هزار و 343 طلاق در مدت مشابه سال جاری رسیده و رشد 4/5 درصدی را ثبت کرده است.

سیگاری‌ترین کشورهای جهان

(دنیای اقتصاد۱۸/۹)

فوربس معرفی کرد:
سیگاری‌ترین کشورهای جهان

به مدد فعالیت‌های مشاهیر و ستاره‌های جهان و توجه گسترده رسانه‌ها، ایدز، مالاریا و گرسنگی بیماری‌های به خوبی شناخته شده جهان سوم محسوب می‌شوند.

اما مشکل دیگری که موجب اتلاف منابع این کشورها می‌شود و از توجهات به دور مانده است، استعمال سیگار است.
امروز جمعیت سیگاری‌های آمریکا نصف جمعیت سیگاری‌های یک نسل پیش این کشور هست. در سایر کشورهای صنعتی نیز از هر پنج نفر یک نفر سیگاری است، اما وقتی صحبت از سیگار کشیدن به میان می‌آید، اوضاع در آفریقا و آسیای شرقی کاملا متفاوت است. در این مناطق نرخ بیش از 40درصدی سیگاری‌ها نسبت به کل جمعیت بسیار عادی است.
به علاوه در این مناطق وضع وخیم‌تر از این است، چون محدودیت خدمات درمانی به اندازه فراوانی سیگار‌های بدون فیلتر و دست پیچ است.
فوربس فهرستی از کشورهایی را معرفی کرده است که از بالاترین درصد شهروندان سیگاری نسبت به کل جمعیت برخوردارند. این فهرست براساس آخرین داده‌های مربوط به بخش بهداشت عمومی تهیه شده است و براساس رقم مربوط به همین نسبت است که کشورها رتبه‌بندی شده‌اند. اما فوربس گامی بیشتر هم برداشته است ومیزان اتلاف درآمد بالقوه‌ای که هر یک از این ملت‌ها می‌توانستند بدون استعمال سیگار داشته باشند را هم برآورد کرده است.
این برآورد براساس هزینه‌های مرگ و میر ناشی از استعمال سیگار در مقایسه با تولید ناخالص داخلی هر کشور محاسبه شده است.
نمی‌توان هزینه‌های اجتماعی که این کشورها برای استعمال سیگار پرداخت می‌کنند را مانند هزینه‌های اجتماعی آمریکا محاسبه کرد. در آمریکا اغلب مطالعات برآورد می‌کنند که سیگاری‌ها چه باری را از طریق پرداخت‌های اضافه مراقبت‌های بهداشتی و درمانی بر دوش مالیات‌دهندگان تحمیل می‌کنند. در مورد کشورهای فقیر هیچ برنامه مشابه مراقبت‌های بهداشتی درمانی برای برآورد هزینه‌های آنها وجود ندارد. در این کشورها حتی اطلاعات کافی در مورد تاثیر اقتصادی سایر بیماری‌ها نیز وجود ندارد که بتوان مقایسه‌ای واقعی با آنها به عمل آورد.
تام گلین، مدیر انجمن بین‌المللی کنترل سرطان آمریکا می‌گوید: «در آفریقا چنین نظام‌های بهداشتی – درمانی وجود ندارد. حداقل به شکلی که ما داریم، وجود ندارد.» او می‌گوید تنها کنیا که یکی از کم‌درآمدترین کشورهای آفریقایی است، دارای یک نظام بهداشتی – درمانی است که طبیعتا آن را از جهان غرب وام گرفته است. مساله‌ای که می‌توان اندازه‌گیری آن را امتحان کرد این است که چه مقدار پتانسیل اقتصادی با مرگ و میر ناشی از مصرف سیگار از بین می‌رود. براساس اغلب مطالعات، هر نخ سیگار ده دقیقه از زندگی انسان را به عنوان هزینه مصرف آن، کاهش می‌دهد.
بنابراین هر فرد سیگاری که روزی یک بسته سیگار مصرف می‌کند (20نخ سیگار در روز) 9/13درصد از سال از عمر خود می‌کاهد. براساس گزارش بانک جهانی در نامیبیا، یعنی کشوری که نیمی از جمعیت دو میلیون نفری آن سیگاری هستند، میانگین درآمد حدود 3230دلار در سال است. این عادت چقدر از این درآمد را تلف می‌کند؟ حدود 61/448دلار در سال. اگر این رقم را ضرب‌در تعداد یک میلیون نفر سیگاری‌های کشور کنید، رقم 461میلیون دلار به دست می‌آید که اتلاف درآمد در سطح ملی خواهد بود. یعنی 9/6درصد از مجموع درآمد ملی 6/6میلیون دلاری کشور.
گینه، کنیا، نامیبیا و یمن که در مجموع میانگین سرانه تولید ناخالص داخلی آنها 1245دلار آمریکا است، در میان 10کشور اول در فهرست سیگاری‌ترین کشورها هستند. سرانه درآمد خالص ملی کشور نائورو که صدرنشین این فهرست شده است، 5000دلار است که از این مبلغ هر فرد سیگاری 694دلار را طی زندگی کاری خود از دست می‌دهد. در سطح کل کشور، درآمد ملی سالانه 6/67میلیون دلاری می‌توانست 1/5میلیون دلار یا 5/7درصد بیشتر باشد، اگر جمعیت 54درصدی سیگاری‌ها این سهم از درآمدهای سالانه خود را از دست نمی‌دادند. گلین که با سفرهای فراوان خود به آفریقا تلاش‌های بسیاری برای مقابله با این معضل کرده است، می‌گوید حتی نمی‌توان روی کسانی که به مضرات این عادت واقفند حسابی کرد. او می‌گوید: «حتی پزشکان آفریقایی بیشتر از مردم عادی آنجا سیگار می‌کشند.»  

نام کشور: نائورو درصد افراد سیگاری: 54درصد جمعیت: 13528 درآمد خالص ملی: 6/67میلیون دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 1/5میلیون دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: ‌5/7درصد
نام کشور: گینه درصد افراد سیگاری: 52درصد جمعیت: 9/9میلیون نفر درآمد خالص ملی: 1/4میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 293میلیون دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 2/7درصد
نام کشور: نامیبیا درصد افراد سیگاری: 50درصد جمعیت: 2میلیون نفر درآمد خالص ملی: 6/6میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 461میلیون دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 9/6درصد
نام کشور: کنیا درصد افراد سیگاری: 49درصد جمعیت: 9/36میلیون نفر درآمد خالص ملی: 4/21میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 5/1میلیارد دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 9/6درصد
نام کشور: بوسنی و هرزگوین درصد افراد سیگاری: 48درصد جمعیت: 5/4میلیون نفر درآمد خالص ملی: 6/13میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 904میلیون دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 7/6درصد
نام کشور: صربستان و مونته‌نگرو درصد افراد سیگاری: 47درصد جمعیت: 8/4میلیون نفر درآمد خالص ملی: 2/42میلیارد دلار سهم هزینه‌ سیگار از کل درآمد ملی: 8/2میلیارد دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 5/6درصد
نام کشور: مغولستان درصد افراد سیگاری: 47درصد جمعیت: 9/2میلیون نفر درآمد خالص ملی: 6/2میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 158میلیون دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 5/6درصد
نام کشور: یمن درصد افراد سیگاری: 45درصد جمعیت: 2/22میلیون نفر درآمد خالص ملی: 9/16میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 1میلیارد دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 2/6درصد
نام کشور: سائوتوم اند پرینسیپ درصد افراد سیگاری: 44درصد جمعیت: 200000 درآمد خالص ملی: 7/155میلیون دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 5/9میلیون دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 1/6درصد
نام کشور: ترکیه درصد افراد سیگاری: 44درصد جمعیت: 1/71میلیون نفر درآمد خالص ملی: 3/384میلیارد دلار سهم هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 4/22میلیارد دلار درصد هزینه سیگار از کل درآمد ملی: 5/8درصد

تحول در آموزش و پرورش از شعار تا واقعیت

دستگاه عظیم تعلیم و تربیت با بیش از یک میلیون کارمند و با بیش از چهارده میلیون دانش آموز به عنوان یکی از موثرترین نهادهای سازنده فرهنگ و دانش این مرز و بوم شناخته می شود به نحوی که اثرپذیری این نهاد عظیم در ساختن دانش آموزان این مرز و بوم تا رسیدن به یک فرد مفید و ارزنده در جامعه، وظیفه این دستگاه را بیش از پیش مهم و ارزشمند می کند. در شرایط فعلی خروجی این دستگاه دیوان سالار بیشتر انتظارات نظام آموزشی در نگاه سنتی را برآورده می کند و تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیار است. لذا بحث تحول در آموزش و پرورش و رسیدن به جایگاه واقعی این نهاد مانند جوامع پیشرفته همواره مورد نظر مسوولان این نهاد بوده است.

برنامه آموزشی مدارس، بیشتر در قالب کتاب های درسی و سایر مواد آموزشی و برنامه های مکمل با روش های سنتی انجام می پذیرد که قادر نیست دانش، نگرش و بینش رفتار دانش آموزان را با باورها و مبانی ارزشی جامعه اسلامی متناسب سازد به عنوان مثال تلاش ها و اقدامات زیادی در آموزش و پرورش روی دانش آموز انجام می شود اما از فارغ التحصیلان آن به رغم قبولی با نمرات بالا در دروسی مانند تاریخ، ادبیات، دین و زندگی، مطالعات اجتماعی و مهارت های زندگی رفتارهای مناسب و روابط سالم اجتماعی بروز پیدا نمی کند. در حالی که آموزش و پرورش بایستی به دنبال بهبود و بهسازی خروجی سیستم خود باشد و برای رسیدن به فردایی بهتر نیازمند یک تحول اساسی است. البته عوامل زیادی بر بهبود کیفیت سیستم تاثیر دارند که بخشی از آن درون سیستمی و بقیه برون سیستمی است که درنهایت مقصود نهایی تحقق اهداف نظام آموزش و پرورش است اما اینکه چگونه و با چه سازوکاری برای رسیدن به وضعیت بهتر و مورد انتظار و تحقق آن یعنی هویت، شخصیت و رفتار و عملکرد نظام آموزش و پرورش مدیریت کنیم جای بحث دارد که امید است با ورود کارشناسان آموزش و پرورش به این وادی، تحول در آموزش و پرورش به انحراف کشیده نشود.

برای باز شدن این بحث نکاتی را به اختصار درباره تحول در آموزش و پرورش که چندی پیش توسط رئیس جمهور و وزیر آموزش و پرورش مستعفی در قالب شعار بازگشایی مدارس مطرح شده است بیان می کنم.

1- برای ایجاد تحول و تاثیرگذاری در سیستم آموزش و پرورش ابتدا باید تحول سازمانی را مانند یک استراتژی و هدف غایی در نظر گرفت که به تعبیری اطلاق می شود که رفتار و عملکرد در آن به گونه یی تغییر کند که در صورت مثبت بودن به تغییر کلی در شخصیت و هویت و عملکرد سیستم منجر شود که در غیر این صورت باریکه آبی است که خود مسیرش را باز می کند و بدون هدف خواهد بود. تحول اساسی و بنیادی نیازمند برنامه ریزی، شناخت و آگاهی است و به همان نسبت پیچیده و لازمه آن تغییر در ساختار است که منظور تغییر استراتژی مورد استفاده در سیستم، ساخت تشکیلاتی، نوع تکنولوژی، سیستم اطلاعاتی و شیوه تصمیم گیری و الگوی استفاده از منابع انسانی، کیفیت رفتار انسانی، کیفیت عملکرد یادگیری و محیط آن، سیر اطلاعات و نحوه ارتباطات در تصمیم گیری و مشارکت و همکاری در سیستم است.

2- یکی از آفت های بزرگ نظام های اداری- بوروکراسی مانند آموزش و پرورش، دادن شعارهای کلی و غیرواقعی، سخنرانی های داغ و پرشور و احساسی بدون پشتوانه علمی، دفاع خالی از روح تعمق و کارشناسی، وضع مقررات خاص و ارسال بخشنامه های انبوه و سرگردان است که شاید در برخی از موارد موجب تغییراتی جزیی شود ولی چون از ابتدا هدفمند نبوده راه به جایی نمی برد.

3- اکثر کارگزاران و مدیران در آموزش و پرورش به افزایش حجم بازده و ارائه آمار و ارقام از وضعیت تعداد فارغ التحصیلان، باسوادها، اردوهای برگزارشده و... توجه بسیاری دارند که اگرچه این مهم از اهمیت خاصی برخوردار است اما با اهمیت تر از آن بهبود در عملکرد به ویژه در جهت کارایی و اثربخشی است. کارایی می تواند به میزان احداث مدارس جدید، مقاوم سازی، هزینه ساخت کتابخانه ها، آزمایشگاه ها، کیفیت کتاب های موجود در دبیرستان، نوآوری در ارائه خدمات نوین آموزشی و... بستگی داشته باشد.

4- با سازوکارها و توانمندی های موجود نظام آموزش و پرورش و مدیریت و راهبری آن تنها بخشی از انتظارات در سطوح دانش و مهارت های فردی محقق می شود در حالی که انتظار داریم تغییرات علاوه بر سطوح دانش، نگرش و بینش، رفتارهای فردی و گروهی دانش آموزان را نیز دربر گیرد.

5- اینکه چرا آموزش های موجود در نظام تعلیم و تربیت، موجب رفتارهای مناسب اجتماعی، سیاسی، دینی، اقتصادی و... در دانش آموزان نمی شود نکته یی مهم و اساسی است که باید در فرآیند و کارکرد نظام آموزشی و تغییرات سازمانی مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد. نگاه به آموزش و پرورش با تاکید افراطی بر نگاه آموزشی از نوع حافظه مداری و انتقال دانش، نه حصول اهداف، گویای این نکته است که انتظار از سیستم، رسیدن به اهداف و تغییر رفتارهای مطلوب فردی و گروهی نیست و چه بسا نظر مدیران ارشد این دستگاه عظیم نیز چیزی غیر از این نباشد. این وضعیتی است که هم اکنون شاهد آن هستیم؛ انباشتی از معدل های بالا، اما با بینش های فردی و گروهی غیرمطلوب ایرانی و اسلامی.

اعتماد ۱۷/۹

نخستین خودروی فرمول کشور با انتقاد دانشجویان از مسوولان رونمایی

گروه خودرو- مراسم رونمایی از نخستین خودروی فرمول کشور عصر پنجشنبه گذشته در حالی برگزار شد که اعضای گروه خودروساز دانشگاه صنعتی اصفهان سازنده و طراح این خودرو نسبت به آنچه بی‌توجهی مسوولان به خلاقیت و نوآوری دانشجویان خوانده می‌شود، انتقاد کردند.

هرچند این خودرو با حضور مسوولان وزارت صنایع و کارخانجات خودروسازی کشور در تالار تلاش تهران رونمایی شد، اما یکی از اعضای گروه خودروساز دانشگاه صنعتی اصفهان به نمایندگی از دانشجویان این گروه در مراسم مذکور از عدم حمایت‌های مالی وزارت صنایع و همچنین خودروسازها انتقاد کرد.
وی با بیان این مطلب که «می‌خواهم از کسانی بگویم که در این راه نه تنها کنار ما نبودند، بلکه در مقابل ما قرار گرفتند و مشکلاتی ایجاد کردند»، اظهار داشت که افرادی با افکار خود، راه را بر خلاقیت و نوآوری می‌بندند و فلسفه تحقیق و پژوهش را زیر سوال می‌برند.
مجتبی اصغری همچنین با عنوان این مطلب که می‌توان عوامل موفقیت در یک طرح را به نیروی انسانی، تامین مالی و امکانات تقسیم کرد، گفته است که ما به‌رغم داشتن نیروی انسانی مطلوب، از پشتوانه‌های روحی تا حدودی محروم بودیم.
اصغری اظهار داشت: در تامین مالی طرح نیز با پایان فاز طراحی خودرو در شهریورماه سال 85 و اعلام عمومی در رسانه‌ها، این اعتماد از طرف صنایع صورت نپذیرفت و ما چندین ماه در پی حمایت کننده‌ای می‌گشتیم تا اینکه یک بانک از این طرح حمایت کرد.
وی به «امکانات» اشاره کرده و گفته است: کمبود تجهیزات آزمایشگاهی و امکانات ساخت، از عمده‌ترین مشکل‌های گروه در طراحی و بهینه‌سازی سیستم‌ها به ویژه موتور خودرو بوده که با وجود ظرفیت‌های علمی، برای بهینه کردن موتور این خودرو، با مشکلات بسیار زیادی مواجه شدیم.
اصغری افزود: متاسفانه روحیه قهرمان‌پروری همان‌گونه که در ورزش کشور نیز وجود دارد، بر جامعه علمی ما سایه افکنده است؛ روحیه‌ای که ترس از شکست ریسک‌پذیری برای یک محقق می‌کند.
در این مراسم همچنین دانشجویان بحث فرار مغزها و اینکه چه تضمینی وجود دارد برای جلوگیری از فرار مغزها را پیش کشیده‌اند که جواب قاطعی از جانب مسوولان حاضر در این جلسه دریافت نکردند.
گروه خودروی دانشگاه صنعتی اصفهان شامل دانشجویان این دانشگاه توانسته است با نخستین خودروی فرمول کشور در مسابقات جهانی طراحی و ساخت خودروی کلاس دانشجویی (Formula Student) در سال 2007 میلادی (اواسط تیرماه) که توسط انجمن مهندسی خودرو (SAE) در کشور انگلستان برگزار شد، به مقام سوم دست یابد.

دنیای اقتصاد۱۷/۹

سرعت تصمیم‌گیری‌های اقتصادی

علی سرزعیم
در روزهای اخیر این خبر منتشر شد که رییس‌جمهور کارگروهی را مسوول تصمیم‌گیری در مورد طرح‌های انرژی خصوصا نفت و گاز کرد و قرار شد تا ...

مصوبات این کارگروه به عنوان مصوبات شورای اقتصاد تلقی و لازم الاجرا قلمداد شود. شاید برخی با عینک بدبینی به هر تصمیم این چنینی نگاه کنند؛ اما این تصمیم دارای امتیازاتی است که لازم است در افکار عمومی‌مورد توجه قرار گیرد.
همه کسانی که تجربه کار با بخش دولتی و خصوصی را دارند، می‌دانند که فرآیند پیشرفت کار در بخش دولتی به مراتب طولانی‌تر از بخش خصوصی است. اگر فردی طرحی برای اجرا داشته باشد و آن را به بخش دولتی عرضه کند، سال‌ها طول می‌کشد تا این طرح تصویب و به انعقاد قرارداد منجر شود. بعد از انعقاد قرارداد نیز پرداخت‌های آن با تاخیر و کشمکش همراه است. در حالی‌که در بخش خصوصی چنین مسائلی مطرح نیست. اگر اجرای یک طرح برای بخش‌خصوصی سودآور باشد، یک روز نیز حاضر به تاخیر در اجرای آن نمی‌شود.
از مهم‌ترین عواملی که موجب تاخیر فراوان در بخش دولتی می‌شود، مقوله تصمیم‌گیری است. هرچه یک طرح بزرگتر باشد، تاخیر تصمیم‌گیری در مورد آن بیشتر خواهد بود. لازم به ذکر است که این تاخیر نه به دلیل این است که در این فاصله کار بیشتری روی یک طرح انجام شود؛ بلکه گویی سنت است که هر کار بزرگ با تاخیر بیشتری انجام شود و اگر یک تصمیم مهم و درست در زمان کوتاهی اتخاذ گردد، وجهه بدی خواهد داشت. تعیین سرنوشت طرح‌های بسیار کوچک و ناچیز با افراد است و مشمول معافیت از مناقصه و مزایده و امثالهم می‌گردد؛ اما همین که رقم یک قرارداد از حد معینی بیشتر می‌شود، اتخاذ تصمیم به یک جمع محول می‌شود.
معمولا اعضای این گروه‌ها و جمع‌ها از مسوولانی هستند که مشغله‌های فراوان دارند. لذا برگزاری هر نشست دیر به دیر انجام می‌گیرد و طبیعتا تصمیمات با تاخیر همراه می‌شوند. در طرح‌های خیلی بزرگ نظیر طرح‌های نفتی و بسیاری از طرح‌های عمرانی، نهادهایی چون شورای اقتصاد و مجلس شورای اسلامی ‌درگیر می‌شوند. مقوله مهمی‌ که غالبا نادیده گرفته می‌شود، مشکلات مربوط به همین نهادها در رسیدگی به موضوعات مختلف اقتصاد است. معمولا صف طویلی از طرح‌ها و لوایح در نوبت رسیدگی قرار دارد و هر قدر هم که طرح مهم و با اولویت باشد، بازهم زمان زیادی طول خواهد کشید تا به آن رسیدگی شود. حال اگر منطق اقتصادی را در مساله وارد کنیم و هزینه فرصت اجرای طرح‌های بزرگ را که میلیاردها تومان در یک روز می‌رسد، در نظر بگیریم، مشخص می‌شود که این تاخیرها تا چه اندازه برای کشور زیان بار است. حال وقتی با همه این تفاصیل طرحی به چنین مجامعی می‌رسد اتفاق مهمی ‌نمی‌افتد؛ چرا که اکثر افراد شرکت‌کننده در چنین مجامعی نسبت به آن طرح فاقد ذهنیت هستند. لذا اظهارنظر و تصمیم‌گیری تخصصی و جدی در مورد آن نمی‌کنند. تنها فایده این روال این است که گفته می‌شود یک طرح به تصویب جمعی رسید که در آن مثلا 7 وزیر حضور داشتند. این کمیت؛ یعنی حضور چند وزیر، چنان برجسته می‌شود که ضعف کیفیت را تحت‌‌شعاع قرار می‌دهد. حال اگر به جای اینکه در مورد یک طرح نفتی چند وزیر غیرمرتبط نظیر کشاورزی، کار و... نظر دهند و چندین متخصص قراردادهای نفتی اظهارنظر کنند، قطعا کیفیت تصمیم بیشتر خواهد بود. تشکیل کارگروه گفته شده توسط رییس‌جمهوری فتح بابی در این زمینه است و می‌تواند سرآغاز سنت حسنه‌ای باشد که در آینده ادامه یابد. تردیدی نیست که حل اساسی مشکلات فوق منوط به تجدیدنظر صحیح و جدی در نظام تصمیم‌گیری کشور است، اما تا آن زمان چنین تدابیر موقتی می‌تواند بسیار سودمند باشد.

(دنیای اقتصاد۱۲/۹)

ابررسانایی و پدیده مایسنر

تهیه و تنظیم: پروین رحیمی توشنق دبیر فیزیک‌

ابررسانایی پدیده‌ای است که در دماهای بسیار پایین برای برخی از مواد رخ می‌دهد. در حالت ابررسانایی مقاومت الکتریکی ماده صفر می‌شود و ماده خاصیت دیامغناطیس کامل پیدا می‌کند، یعنی میدان مغناطیسی را از درون خود طرد می‌کند. و این تنها تفاوت اصلی ابررسانا با رسانای کامل است، زیرا در رسانای کامل انتظار می‌رود میدان مغناطیسی ثابت بماند، در حالی که در ابررسانا میدان مغناطیسی همواره صفر است.‌

در اصل ابررسانایی چیزی جز استحاله فازی ماده نیست، مانند تغییر حالت آب از مایع به گاز و یا برعکس.

در رساناهای عادی مقاومت الکتریکی با کاهش دما کم می‌شود، ولی هیچ‌گاه به صفر نمی‌رسد. ولی در مواد ابررسانا (مانند جیوه، آلومینیوم و بعضی از آلیاژهای فلزی) اگر دما از مقدار مشخص ‌ ‌cT(که دمای بحرانی نام دارد) کمتر شود، مقاومت الکتریکی ناگهان صفر می‌شود. دمای بحرانی معمولاً کمتر از 20 درجه کلوین است (کمتر از 253- درجه سلسیوس) و به ماده مورد نظر بستگی دارد. دمای بحرانی جیوه 2/4 کلوین (8 و 268- درجه سلسیوس) است.‌

در سال 1986 ابررسانایی دمای بالا کشف شد. دمای بحرانی این ابررساناها بیش از 90 کلوین است. نظریه‌های کنونی ابررسانایی نمی‌توانند ابررسانایی دمای بالا را، که به ابررسانایی نوع2‌‌ ‌‌(Type II) معروف است، توضیح دهند. از نظر عملی ابررساناهای دمای بالا کاربردهای بسیار بیشتری دارند، زیرا در دماهایی ابررسانا می‌شوند که راحت‌تر قابل ایجاد هستند. پژوهش برای یافتن موادی که دمای بحرانی آنها باز هم بیشتر باشد، و همچنین برای یافتن نظریه‌ای برای توضیح ابررسانایی دمای بالا همچنان ادامه دارد.‌



ویژگی مواد ابررسانا

در حالت ابررسانایی، ماده ابررسانا ویژگی‌های خاصی پیدا می‌کند. ناپدید شدن مقاومت الکتریکی، دیامغناطیس شدن (اثر مایسنر) و سایر ویژگی‌های غیرعادی مغناطیسی، تغییر عمده در ویژگی‌های گرمایی و سایر پدیده‌های کوانتومی که به‌جز این فقط در سطح اتمی و زیراتمی دیده می‌شوند، از جمله ویژگی‌های مواد ابررسانا هستند.



مقاومت الکتریکی صفر

ساده‌ترین راه برای اندازه‌گیری مقاومت الکتریکی یک ماده قرار دادن آن در یک مدار الکتریکی است. اگر ماده را به طور متوالی در یک مدار شامل منبع ولتاژ یا منبع جریان قرار دهیم، با اندازه‌گیری افت ولتاژ (اختلاف پتانسیل الکتریکی) در دو سر ماده‌‌ ‌‌(V) و دانستن جریان گذرنده از مدار‌‌ ‌‌(I) می‌توانیم مقاومت آن را از رابطه قانون اهم به دست آوریم. اگر افت ولتاژ در دو سر ماده صفر باشد، معلوم می‌شود که مقاومت ماده هم صفر است و ماده در حالت ابررسانایی قرار دارد.‌

ابررساناها می‌توانند جریان را بدون نیاز به هیچ ولتاژی در یک حلقه نگه دارند. از این ویژگی در آهنرباهای الکتریکی ابررسانا، مثلاً در دستگاه‌های‌ ‌MRI استفاده می‌شود. آزمایش‌ها نشان می‌دهند که جریان در سیم‌پیچ‌های ابررسانا می‌توانند بی هیچ اتلاف قابل مشاهده‌ای، سال‌ها باقی بماند.‌



‌<اثر مایسنر>

اگر ابررسانا را در یک میدان مغناطیسی خارجی ضعیف قرار دهیم، میدان فقط تا مسافت کمی در ابررسانا پیشروی می‌کند که عمق نفوذ لندن نامیده می‌شود. پس از این مسافت میدان به سرعت به صفر میل می‌کند. این پدیده اثر مایسنر‌‌ ‌‌(Meissner effect) نام دارد و یکی از مشخصه‌های اصلی مواد ابررسانا است. برای بیشتر ابررساناها عمق نفوذ لندن از مرتبه‌01 ‌nm است.‌

اثر مایسنر گاهی با نوعی از خاصیت دیامغناطیس که در رساناهای کامل وجود دارد اشتباه گرفته می‌شود: طبق قانون لنز اگر یک میدان مغناطیسی متغیر به یک رسانا اعمال شود، جریانی در رسانا به وجود می‌آید که میدان حاصل از آن با تغییر میدان خارجی مخالفت می‌کند. در یک رسانای کامل، این جریان می‌تواند بسیار بزرگ باشد، و در نتیجه میدان مغناطیسی را کاملاً خنثی کند.‌

اثر مایسنر با این پدیده متفاوت است؛ ابررسانا هرگونه میدان مغناطیسی‌ای را طرد می‌کند، نه فقط میدان‌های متغیر را. فرض کنید ماده‌ای داریم که درونش یک میدان مغناطیسی وجود دارد. اگر ماده را تا زیر دمای بحرانی‌اش سرد کنیم، خواهیم دید که میدان مغناطیسی درونی ناگهان از بین می‌رود. این پدیده با قانون لنز قابل پیش‌بینی نیست.‌



ابررسانایی نوع 1 و 2

اگر میدان مغناطیسی خیلی قوی باشد، اثر مایسنر از بین می‌رود. همین پدیده ابررساناها را به دو نوع تقسیم می‌کند: در ابررساناهای نوع‌1‌ ‌‌(Type I) اگر میدان مغناطیسی از یک حد آستانه‌‌ ‌‌(cH) بیشتر شود، ابررسانایی ناگهان از بین می‌رود. بسته به شکل هندسی نمونه، ممکن است حالت‌های میانی‌ای هم ایجاد شوند که در آن ناحیه‌های عادی (که در آنها میدان وجود دارد) و ناحیه‌های ابررسانا (که میدان درون‌شان صفر است) همزمان وجودداشته باشند. در ابررساناهای نوع 2‌‌‌‌(Type II) اگر میدان مغناطیسی از حد‌‌1cH بیشتر شود، حالت مخلوطی ایجاد می‌شود که در آن شارژ مغناطیسی رو به افزایشی از ماده می‌گذرد، ولی مقاومت ماده، اگر جریان خیلی زیاد نباشد، همچنان صفر باقی می‌ماند. در حد دوم از میدان مغناطیسی‌ ‌2cH ابررسانایی از بین می‌رود. بیشتر ابررساناهایی که عنصر ساده هستند (به جز نیوبیوم، تکنوتیوم، و اندالیوم و نانولوله‌های کربنی) نوع 1 هستند و تقریباً همه ابررساناهای ناخالص و ترکیبی نوع 2 هستند.‌



نظریه‌های ابررسانایی‌

هنوز هیچ نظریه‌ای که بتواند همه انواع مشاهده شده ابررسانایی را توصیف کند، وجود ندارد. اصول پایه‌ای ابررسانایی در سال 1957 توسط سه فیزیکدان آمریکایی (جان باردین، رابرت شریفر و لئون کویر) توضیح داده شد و به نام این سه فیزیکدان نظریه‌ ‌BCS نام گرفت.



تاریخچه ابررسانایی‌

ابررسانایی را در سال 1911 هایک کمرلینگ اونز هلندی از دانشگاه لیدن کشف کرد. وی مقاومت الکتریکی جیوه جامد را در دماهای پایین بررسی می‌کرد و از هلیوم مایع که تازه کشف شده بود به عنوان سردکننده استفاده می‌کرد. او فهمید که در دمای‌‌4,‌2 k مقاومت ناگهان به صفر می‌رسد. جایزه نوبل فیزیک در سال 1913 به همین خاطر به او اعطا شد.‌

در دهه‌های بعد، خاصیت ابررسانایی در مواد دیگری نیز دیده شد. در سال 1913 دیده شد که سرب (در دمای)‌ 7‌k و در سال 1941 نیترید نیوبیوم (در دمای)‌ 61‌k ابررسانا می‌شوند.‌

گام مهم بعدی در فهم ابررسانایی در سال 1933 اتفاق افتاد. در این سال مایسنر و اوخنفلد دریافتند که ابررساناها میدان مغناطیسی خارجی را طرد می‌کنند؛ پدیده‌ای که امروزه اثر مایسنر نامیده می‌شود. در سال 1935 فریتز و هاینز لندن نشان دادند که اثر مایسنر نتیجه‌ای از کمینه بودن انرژی آزاد الکترومغناطیسی حمل شده توسط جریان‌های ابررسانا است.

اطلاعات۱۱/۹