گاز ترکمن ‌ها به جاى ایران به چین می‌رود

از روز یکشنبه 27ژانویه سال 2008 میلادی صادرات گاز ایران به ترکیه از سر گرفته شد. این درحالی است که ترکمنستان همچنان بر موضع قبلی خود پافشاری می‌کند و صادرات خود به ایران را آغاز نکرده است.

ایران به دلیل قطع گاز ترکمنستان و کاهش شدید دمای هوا در روز هفتم ژانویه اقدام به توقف صادرات گاز به تنها بازار خارجی خود کرد و این توقف صادراتی حدود 20روز به طول انجامید.
این در حالی است که شش روز قبل از آن؛ یعنی در روز اول ژانویه سال 2008 میلادی صادرات گاز ایران به ترکیه به 5‌میلیون متر‌مکعب کاهش یافته بود. اما در روز گذشته به دلیل افزایش دمای هوا در ایران و کاهش 5‌میلیون متر‌مکعبی مصرف‌گاز در هر روز صادرات گاز به ترکیه از سر گرفته شد.
سید رضا کسایی زاده، رییس شرکت ملی گاز ایران، در یک مصاحبه اعلام کرد :«از نیمه شب روز بیست و هفتم ژانویه سال 2008 میلادی ایران صادرات گاز خود را به ترکیه آغاز کرده است. قرار بر‌این است که روزانه 3‌میلیون متر‌مکعب گاز به ترکیه صادر شود و بدون شک در طی روز‌های آتی به تدریج صادرات گاز به ترکیه افزایش می‌یابد تا به سطح قراردادی قبلی یعنی 30‌میلیون متر‌مکعب در روز برسد.»
ترکیه از دسامبر سال 2001 میلادی و بعد از ساخت خط لوله گاز به واردات حدود 30‌میلیون متر‌مکعب گاز طبیعی ایران (20 درصد نیاز مصرفی) از طریق تبریزاقدام کرد. این در حالی است که آمریکا بار‌ها نسبت به این قرارداد انتقاد کرده و از ترکیه خواسته است تا با لغو قرارداد دو جانبه با ایران واردات این گاز را متوقف کند.
اما ترک‌‌ها که خود را از دوستان ایران می‌دانند از این کار اجتناب کردند و همچنان متقاضی گاز صادراتی ایران هستند. این تمایل برای ایران نیز بسیار خوشایند است؛ زیرا ترکیه تن‌ها بازار خارجی برای گاز تولیدی ایران است و ایران در نظر دارد از طریق ترکیه گاز خود را به بازار اروپا صادر کند.
از طرف دیگر، مذاکرات پی درپی در مورد ساخت خط لوله صلح نیز میان ایران و پاکستان و هند ادامه دارد؛ اما به دلیل مشکلات متعدد موجود هنوز این قرار داد نهایی نشده است. پیش از این قرار بود تا انتهای ماه ژانویه این قرار داد نهایی شود، ولی آخرین اخبار حاکی این مطلب است که نهایی شدن این قرارداد به تعویق افتاده است.
ایران و ترکمنستان
اصلی ترین عامل قطع صادرات گاز ایران به ترکیه، بهانه جویی ترکمنستان برای افزایش قیمت گاز بود. در اواخر دسامبر سال 2007 میلادی و در شرایطی که تغییرات جوی سبب شد تا سخت ترین زمستان چند دهه اخیر در منطقه و به خصوص ایران وجود داشته باشد، ترکمنستان به بهانه مشکلات فنی صادرات گاز خود به ایران را متوقف کرد.
این کشور که روزانه 23‌میلیون متر‌مکعب گاز طبیعی مایع به ایران صادر می‌کرد، در سال 2006 میلادی نیز با قطع صادرات ایران را مجبور به پذیرش قیمت بالاتر کرد.
اما در سال گذشته ایران و ترکمنستان قراردادی را امضا کردند که در آن به شرط عدم تغییر قیمت تا سه سال و افزایش حجم صادرات گاز ترکمنستان به ایران قیمت تازه از طرف ایرانیان مورد قبول قرار گرفته بود. اما پیش از اینکه یک سال از زمان انعقاد قرار داد بگذرد، ترکمنستان بازی روس‌ها را تکرار کرد.
در قواعد این بازی مالک منبع انرژی در سخت ترین شرایط عرضه این منبع را به مصرف کنندگان متوقف می‌کند و قیمت بالاتری را تقاضا می‌کند.
در چنین موقعیتی اغلب کشور‌ها مجبور به پذیرش قیمت پیشنهادی می‌شوند و در صورتی‌که آن کشور قیمت جدید را نپذیرد، از فهرست شرکای تجاری مالک منبع انرژی خارج می‌شود.
این کاری است که روسیه در سال‌های گذشته با اوکراین و بلاروس کرد و در سال گذشته ترکمنستان با انجام آن ایران را مجبور به پذیرش قیمت بالاتر نمود. ولی به نظر می‌رسد این بازی برای ایران تکراری شده و ترکمنستان با اجری آن یکی از بازار‌های مهم که خود را از دست داد. در جریان قطع صادرات گاز ترکمن‌ها به ایران سران ایران بار‌ها اذعان داشتند که دلیل این بهانه جویی را برای قطع صادرات می‌دانند و با استناد به قرار داد سال قبل آن را بی‌اساس دانستند.
در همین زمان منوچهر نوذری وزیر نفت ایران تاکید کرد: بحث پیرامون قیمت گاز صادراتی ترکمنستان به ایران تنها در صورتی آغاز می‌شود که ترکمنستان صادرات را از سر گیرد. با گذشت چندین روز از این پیشنهاد و عدم دریافت پاسخ مناسب نوذری توقف خرید گاز از ترکمنستان را محتمل دانست.
به هر حال در شرایطی که این درگیری‌ها بین ایران و ترکمنستان وجود داشت اخبار جدیدی منتشر شد، مبنی بر اینکه ترکمنستان گاز خود را به چین صادر می‌کند. قرار بر این است که ترکمنستان سالانه 30میلیارد متر‌مکعب گاز طبیعی را برای مدت سی سال و به قیمت 195دلار به ازای هر هزار متر‌مکعب به چین صادر کند. در این قرارداد عظیم دو مساله با اهمیت وجود دارد: اول اینکه ظرفیت تولید گاز در ترکمنستان 3/1هزار میلیارد متر‌مکعب است و با صادر‌کردن 30میلیارد متر‌مکعب در سال سهم زیادی از توان صادراتی این کشور وارد بازار چین می‌شود و دوم اینکه قیمت اعلام‌‌شده حتی از دو برابر قیمت گاز صادراتی ترکمنستان به ایران هم بیشتر است که این تاییدی دیگر بر بازی روسی ترکمن‌ها است. طبق قرار داد قبلی ایران و ترکمنستان،این کشور سالانه حدود 5/8میلیارد متر‌مکعب گاز به ایران صادر می‌‌کرد.
منبع:irdiplomacy.ir