تا چند سال پیش کمتر کسی ایمیل شخصی داشت یا حتی مقوله ارتباط آنلاین برای کمتر سازمان و نهادی قابل درک بود، اما امروزه کمتر کسی بدون اینترنت می‌تواند امور روزانه را کاملا مرتب و دقیق انجام دهد یا حداقل اخبار و اطلاعات مورد نیاز خود را بموقع به دست آورد. 

رای دستیابی به اینترنت که دنیایی مجازی ولی گسترده و پرمنفعت است، به یک خط ارتباطی نیاز است که برای آن چندین راه و فناوری مختلف وجود دارد، ازجمله استفاده از زیرساخت‌های موجود یعنی از خطوطی مانند تلفن برای دسترسی به اینترنت.

این کار هم به 2 روش مورد استفاده است، هم می‌توان با روش شماره‌گیری‌ (Dial up) و هم بدون شماره‌گیری با سرویس‌های دیجیتال‌ (DSL) اتصال برقرار کرد. نوع دوم ارتباط به علت نداشتن تداخل با صوت و داشتن امکان برقراری ارتباط با سرعت چندین برابر معمول، در تمام دنیا دارای محبوبیت و طرفداران زیادی است.

چندین نوع فناوری دیگر مانند انواع خطوط بی‌سیم و امثال آن مورد استفاده همگان است که همه این فناوری‌ها یک ابزار را فراهم می‌کند، به نام اینترنت پرسرعت. در تمام دنیا اینترنت ‌پرسرعت بنا به نظر مسئولان و دست‌اندرکاران امر ارتباطات هر کشور دارای هزینه‌ها و کیفیت‌های متفاوتی است.

با مقایسه‌ای ساده بین وضعیت اینترنت ‌پر سرعت در ایران و چند کشور دیگر که بیشتر از همسایگان ما هستند، تصویر دقیق‌تری از وضعیت اینترنت و ارتباطات در کشور به دست خواهد آمد.

دسترسی به اینترنت در ایران‌

طبق آمار دسترسی به اینترنت در ایران هم‌اکنون برای حدود 100 هزار نفر از طریق خطوط پرسرعت امکان‌پذیر است که تقریبا هیچ یک از آنها به داشتن یک لینک ارتباطی مستمر خوش‌بین نیستند و در بیشتر مواقع سرعت دسترسی با سرعت مورد قرارداد مغایرت فاحش دارد و چه‌بسا بسیاری از مواقع به دلایل فنی این ارتباط کلا قطع شده و تقریبا چاره‌ای جز صبر کردن برای مشترک نمی‌ماند.

علاوه بر اینها، طبق قانون سرعت دسترسی برای مشترک خانگی صرفا تا سقف 128 کیلوبایت مجاز است که همین ارتباط نیز غیر از هزینه‌های اولیه هزینه ماهانه‌ای حدود 20 هزار تومان دربر دارد و نکته اینجاست که در شهری مانند شهر تهران به علت استفاده مخابرات از فناوری 4 PCM و پست‌های RU که امکان استفاده یک خط را برای چند نفر ممکن می‌کند، امکان استفاده از خطوط DSL  موجود نیست.

این مساله حتی در مناطقی که خطوط ارتباطی آنها از نوع فیبر نوری است نیز امکان ارائه خطوط DSL  را از بین برده است. با این همه، بسیاری بنا بر نیاز خود مجبور به تهیه پهنای‌ باند مورد نظر هستند که برای تهیه هر مگابایت باید مبلغی در حدود یک میلیون تومان به صورت ماهانه متقبل شوند.

طبق قانونی که در سال 85 تصویب شد، تنها مرجعی که می‌تواند خدمات اینترنت را در ایران عرضه کند، شرکت مخابرات است و تقریبا هیچ نهاد، سازمان یا شخص حقیقی یا حقوقی اجازه ارائه خدمات اینترنت را به طور مستقیم ندارد. به عبارتی، تنها درگاه ارتباطی ایران با خارج کشور مخابرات با پهنای باند 6 تا 8 گیگابایت است که به اندازه پهنای باند معمولی‌ترین دانشگاه‌های کشورهای صنعتی هم نیست.

حال ببینیم در کشورهایی که بیشتر شرکای تجاری ما هستند، چه می‌گذرد.

افغانستان‌

کشور افغانستان با تجربه 6‌‌ساله در ارائه خدمات اینترنت، در حال پیشرفت در ارائه خدمات اینترنتی به بسیاری از ولایات خود است. در این کشور خدمات موبایل و انواع شبکه‌های بی‌سیم به صورت چشمگیری رشد و توسعه داشته است که ازجمله آن می‌توان پوشش 75 درصدی تلفن همراه را نام برد. 4 اپراتور تلفن همراه که به صورت خصوصی و دولتی اداره می‌شوند، با پشتیبانی از خدمات اینترنت روی تلفن همراه علاقه بسیاری را برای استفاده از مزایای کارها به صورت آنلاین میان مشترکان خود به وجود آورده‌اند.

خدمات آنلاین و پیشرفت‌های اینچنین آنقدر برای این کشور اهمیت داشته که دولت جنگ‌زده افغانستان مناقصه‌ای را برای اجرای دولت الکترونیک برگزار کرده است و این روزها برگزاری دوره‌های آموزش مجازی و آزمون‌های آنلاین برای مردم شهرهای بزرگ افغانستان ناآشنا و غریب نیست.

هزینه دسترسی به اینترنت در افغانستان با پهنای باند 128 کیلوبایت برای هر ماه حدود 20 هزار تومان و هزینه یک دقیقه مکالمه با تلفن همراه از 100 افغانی در 2 سال پیش به 5 افغانی تنزل پیدا کرده است. بالا بودن هزینه ارتباط اینترنتی نیز بیشتر به علت نبود زیرساخت‌های کابلی در این کشور است که با توجه به سرعت اقدامات انجام شده به نظر می‌رسد این مشکل نیز در مدت کوتاهی برطرف خواهد شد.

ترکیه‌

این کشور که برای خود در رده‌بندی‌های جهانی جایی باز کرده، در میان 30 کشور اتحادیه اروپایی دارای مقام آخر از نظر قیمت خدمات اینترنت است،

به طوری که هزینه هر مگابایت در این کشور بین 35 تا 97 هزار تومان متفاوت است که این رقم در کشور ما حدود 800 تا یک میلیون تومان است. دسترسی به اینترنت برای کاربران در ترکیه از نظر پهنای باند محدود نیست و این کشور یکی از مهم‌ترین درگاه‌های ارائه خدمات اینترنت به کشورهای همسایه و آسیای میانه ازجمله ایران است.

آلمان‌

آلمان در سطح اتحادیه اروپایی یکی از کشورهای پیشگام در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. هم‌اکنون در آلمان 12 میلیون و 400 هزار خط باند پهن برای اتصال به اینترنت وجود دارد که از این میان 9 میلیون و 900 هزار خط پهنای باند را شرکت مخابرات آلمان در اختیار دارد.

براساس آمارهای به دست آمده، 36/16 درصد از کاربران آنلاین آلمانی از اینترنت پرسرعت استفاده می‌کنند که این میزان بسیار کمتر از کشورهای دانمارک و هلند است که در اتحادیه اروپایی از رهبران این عرصه به شمار می‌روند. طبق این آمار، 30 درصد کاربران آنلاین در هلند و دانمارک از اینترنت پرسرعت استفاده می‌کنند.

گزارش اتحادیه اروپایی که در ژوئیه 2007 در خصوص گسترش پهنای باند و مبارزه با شکاف دیجیتالی در 27 کشور اروپایی منتشر شد نیز نشان می‌دهد مبارزه با شکاف دیجیتالی در آلمان 8/5 درصد رشد داشته است. از سوی دیگر، افزایش رشد استفاده از اینترنت در آلمان تا ژوئن 2006 موجب شد در بازار این کشور بیش از 12 میلیون مشترک جدید برای شبکه ADSL ایجاد شود. پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال 2009 به 2 برابر افزایش یابد.

چین‌

پیش‌بینی می‌شود در اواخر سال 2008 با رسیدن شمار کاربران دائم اینترنتی چین به 250 میلیون نفر این کشور برای کسب عنوان دارنده بیشترین کاربران اینترنتی جهان گوی سبقت را از آمریکا خواهد ربود و به حریفی سرسخت تبدیل خواهد شد. بر اساس گزارش مرکز اطلاعات شبکه اینترنت چین، شمار کاربران اینترنت چین تا پایان سال 2007 به 200 میلیون نفر افزایش یافته و این کشور را پس از آمریکا در رده دوم قرار داده است.

رونق اقتصادی چین امکان دسترسی بیشتری به رایانه و اینترنت را فراهم و این کشور را به یکی از بازارهای اینترنتی با سرعت رشد بالا تبدیل کرده است. هم اکنون تعداد کاربران اینترنت در این کشور به 210 میلیون نفر رسیده است. این رقم تکان‌دهنده بیش از 50 درصد بیشتر از سال قبل و بیش از 3 برابر تعداد کاربران در هند است.

بنا بر اعلام بانک سرمایه‌گذاری مورگان استنلی، چین طی چند ماه آینده بیش از آمریکا، کاربر اینترنت خواهد داشت و به دلیل آن ‌که نسبت جمعیتی که در چین از اینترنت استفاده می‌کنند، همچنان پایین است؛ یعنی فقط 16 درصد، این رشد سریع تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت.

هزینه استفاده از اینترنت در کشور چین در بسیاری از مکان‌های عمومی ماند هتل‌ها رایگان است و برای اشتراک خطوط پر سرعت برای هر مگابایت چیزی حدود 15 تا 20 هزار تومان باید از سوی مشترکان پرداخت شود؛ همچنین چین یکی از بیشترین آمارها را در معتادان اینترنتی دارد و دولت نیز بودجه خاصی را برای این درمان نوع اعتیاد در نظر گرفته است.

عراق‌

با وجود فضای خفقان در دوران رژیم صدام و اوضاع آشفته کنونی در این کشور، اینترنت با سرعت 144 کیلوبایت با قیمتی حدود 25 هزار تومان قابل دسترسی است و البته بعلت نداشتن زیرساخت‌های کابلی، این کشور نیز مانند افغانستان بیشتر به سمت خدمات بی‌سیم گرایش پیدا کرده است. کافی نت‌ها نیز در این کشور برای هر ساعت استفاده هزینه‌ای حدود 800 تومان دریافت می‌کنند. خدمات تلفن همراه و اینترنت روی تلفن همراه نیز به سرعت در حال گسترش است.

کویت‌

اینترنت در کویت با سرعت حداکثر 8 مگابایت در دسترس همگان است و برای هر مگا بایت هزینه‌ای در حدود 200 هزار تومان دریافت می‌شود که با احتساب درآمد سرانه مردم کویت، این رقم در این کشور مبلغ ناچیزی به حساب می‌آید. خدمات تلفن همراه و اینترنت تلفن همراه در این کشور چندین سال است که توسط شرکت‌های داخلی و خارجی با کیفیت بسیار بالا ارائه می‌شود و در بسیاری از مناطق شهری نیز اینترنت بی‌سیم به صورت رایگان در اختیار همگان است.

بانکداری الکترونیک نیز یکی از عمومی‌ترین پیشرفت‌های این کشور است. بازار و بورس نیز دارای خدمات آنلاین بسیار مطلوبی هستند که شیوه ارائه خدمات را در این کشور بسیار متحول کرده است.

پاکستان‌

در این کشور که دارای چندین دانشگاه معتبر و مراکز تجاری فعال است، هزینه استفاده از اینترنت برای هر مگابایت تقریبا 30 هزار تومان است و برای کاربران خانگی نیز محدودیتی وجود ندارد. تنها یک اپراتور تلفن همراه این کشور 32 میلیون مشترک دارد و خدماتی چون 5000 دقیقه مکالمه رایگان و 1000 پیامک مجانی در ماه در قالب بسته‌های تشویقی به مشترکان خود ارائه می‌کند و هزینه استفاده از GPRS بر تلفن همراه در این کشور برای هر مگابایت 280 تومان است، یعنی یک ششم هزینه این سرویس در ایران.

کره جنوبی‌

هزینه اینترنت در این کشور با داشتن ضریب نفوذ 90 درصدی در میان کاربران خانگی که آماری بالاتر از کشورهایی مانند ژاپن و هند است، برای هر مگابایت هزینه‌ای حدود 6 دلار یعنی 6 هزار تومان محاسبه می‌شود. پهنای باند 10 مگابایتی در این کشور برای کاربران خانگی به امری عادی و خدمتی عمومی تبدیل شده است.

در این کشور که بزرگ‌ترین ارسال‌کننده وسایل الکترونیک به ایران است، تجارت الکترونیک و بالاتر از آن دولت الکترونیک بخوبی رواج یافته و میزان معاملات در بستر اینترنت مبلغ قابل توجهی از حجم تجارت این کشور را در بر می‌گیرد. دانشگاه‌های این کشور نیز تقریبا بدون محدودیت از اینترنت استفاده می‌کنند.

مالزی‌

سرعت اینترنت در این کشور اسلامی سرعتی بالغ بر 1600 برابر سرعت اینترنت در کشورماست و هزینه هر مگابایت از آن تقریبا 3هزار تومان است که در بیشتر اماکن اینترنت بی‌سیم به صورت رایگان در اختیار همگان است و نیز استفاده از اینترنت باند پهن برای کسی محدود نیست. خدمات اینترنت Wimax نیز با قیمت هر مگابیت 23 هزار تومان در این کشور عرضه می‌شود. این کشور به عنوان برترین بانکدار الکترونیک در میان کشور‌های اسلامی شناخته شده است.

چند نکته‌

الف ‌- براساس برنامه چهارم توسعه تا پایان سال 88  تعداد پورت‌های فعال ADSL (اینترنت پرسرعت)‌ باید به 5/1 میلیون پورت برسد؛ درحالی که هم اکنون که در سال چهارم برنامه بسر می‌بریم، کمتر از 100 هزار پورت فعال ADSL وجود دارد. به عبارت دیگر نفوذ ADSL در ایران یک نهم میزان پیش‌بینی شده در برنامه چهارم توسعه است.

شرکت مخابرات با فراهم نکردن تسهیلات لازم و محدود کردن سرعت اینترنت ADSL باعث ورشکستگی شرکت‌هایPAP  شده و اکنون نیز برخلاف اصل 44 قانون اساسی در مورد لزوم توجه به امر خصوصی‌سازی، خود برای راه‌اندازی پورت‌های  ADSL وارد عمل شده است.

ب ‌- در بیشتر کشورهای شریک تجاری ایران خدمات آنلاین مهم‌ترین وظیفه و هدف دولت به شمار می‌رود. برای تحقق آن نیز قوانین و امکانات در یک جهت سازماندهی شده و منابع به جای سرگردان ماندن بین دستورات مدیریتی و تلف شدن در بی‌برنامگی‌ها، در جهت تحقق قوانین استفاده می‌شوند.

ج - با وجود سند چشم‌انداز و جایگاه روشن خدمات الکترونیک در بستر اینترنت و اهدافی که برای تجارت و دانش در نظر گرفته شده است، دیگر جایی برای اما و اگرها در ارائه خدمات و افزایش بی‌رویه تعرفه‌های ارتباطی از جمله اینترنت، تلفن ثابت و همراه، پیام کوتاه و دیگر انواع آن نمی‌ماند و دستگاه‌های مسوول باید در این باره شفاف ‌سازی کنند.

حال باید اندیشید مشکل کار کجاست؟ آیا انحصارگری مخابرات و عدم شفافیت این وزارت مشکل اصلی است؟ آیا الزامات اجرایی قانون برای تحقق مصوبات، ناکارآمد یا ناکافی بوده است؟ و آیا اصولا لزوم پیشرفت و کم کردن طول و عرض شکاف دیجیتال میان کشور ما و جهان صنعتی در میان مسوولان و نیروهای دستگاه اجرایی معنی و مفهومی دارد؟

جام جم۲۱/۸/۸۷